Notaris schendt zorgplicht door diensten aan te bieden

Commissie: Notariaat Categorie: Partijdigheid / Zorgvuldigheid Jaartal: 2024
Soort uitspraak: bindend advies Uitkomst: ten dele gegrond Referentiecode: 227560/241258

De uitspraak:

Waar gaat de uitspraak over?

De notaris heeft haar zorgplicht geschonden, omdat zij haar diensten heeft aangeboden aan de cliënte terwijl zij dat vanwege haar onpartijdige positie niet had mogen doen. De klacht is gegrond. Een schadevergoeding wordt echter afgewezen, omdat er geen causaal verband vast is komen te staan tussen de schending van de zorgplicht door de notaris en de door de cliënte opgelopen schade. Verder is de commissie niet bevoegd een waarschuwing of berisping op te leggen aan de notaris.

De uitspraak

Behandeling van het geschil
De bevoegdheid van de commissie berust op de verplichte deelname van de notaris via de Verordening Klachten- en geschillenregeling, waarbij de bij de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (verder: KNB) aangesloten notarissen zich voor de beslechting van alle geschillen ontstaan naar aanleiding van de totstandkoming en/of uitvoering van de dienstverlening, inclusief alle declaratiegeschillen, onderwerpen aan bindende advisering door de commissie. De notaris is lid van de KNB.

Partijen zijn tijdig en behoorlijk opgeroepen ter zitting te verschijnen.

De mondelinge behandeling heeft op 19 maart 2024 plaatsgevonden. De cliënte heeft ter zitting in persoon haar standpunt toegelicht. De cliënte werd bijgestaan door mw. mr. [naam]. Mw. mr. [naam] is digitaal via [videoprogramma] ter zitting verschenen.

Onderwerp van het geschil
Het geschil betreft het handelen van de notaris bij de afwikkeling van de nalatenschap van de broer van de cliënte.

Standpunt van de cliënte
Voor het standpunt van de cliënte verwijst de commissie naar de overgelegde stukken. In de kern komt dat erop neer dat de notaris haar zorgplicht jegens de cliënte heeft geschonden, omdat zij onzorgvuldig, partijdig en niet notariswaardig heeft gehandeld. De cliënte voert hiertoe, voor zover relevant, het volgende aan.

Op 29 juni 2021 is de broer van de cliënte (hierna: de broer) op 54-jarige leeftijd overleden. De broer was ongehuwd, had geen testament en woonde samen met zijn partner, mevrouw [naam partner], waarmee hij een samenlevingscontract had. De notaris is een vriendin van mevrouw [naam partner] en was vanaf de middelbare schooltijd ook bevriend met de broer.

De afspraak d.d. 16 juli 2021
Op 16 juli 2021 heeft mevrouw [naam partner] de cliënte meegenomen naar een (gezamenlijke) afspraak met de notaris. Tijdens deze afspraak heeft de cliënte geheel onverwachts te horen gekregen van de notaris dat zij de enig erfgenaam is van haar broer, waardoor al de privébezittingen van haar broer naar de cliënte zouden gaan. De notaris heeft tijdens de afspraak gelijk sturing gegeven aan de ontstane situatie, want volgens de notaris kon de cliënte wel begrijpen dat haar broer dit niet zo bedoeld had en dat de privébezittingen eigenlijk aan mevrouw [naam partner] moesten toekomen. De cliënte was totaal overdonderd door het nieuws waardoor ze deze stelling van de notaris aanvankelijk beaamde. De notaris heeft toen aangegeven dat zij zou regelen dat de gelden die er waren aan mevrouw [naam partner] zouden toekomen en dat cliënte hiervoor alleen een volmacht moest tekenen. De uitwerking hiervan en de stukken zou de cliënte later thuis ontvangen. De notaris gaf de cliënte de keuze of zij een eigen notaris wilde of dat de notaris ook de zaken van de cliënte zou regelen. De notaris zou de cliënte, net als mevrouw [naam partner], dan gratis bijstaan. Daarbij moest de cliënte wel rekening houden met het feit dat de notaris bevriend was met mevrouw [naam partner]. De cliënte is door dit gesprek met een heel vervelend en ongemakkelijk gevoel naar huis gegaan.

Eigen notaris gekozen
Na ontvangst van de stukken van de notaris heeft de cliënte besloten om geen gebruik te maken van de diensten van de notaris en in plaats daarvan een eigen notaris in de arm te nemen. In tegenstelling tot het advies van de notaris heeft de cliënte ook besloten om de erfenis beneficiair te aanvaarden. Zij heeft dit aan mevrouw [naam partner] laten weten.

Lastiggevallen door de notaris
In de periode hierna is de cliënte herhaaldelijk via de post en e-mail door de notaris benaderd. De cliënte heeft dit als lastigvallen ervaren. De notaris heeft de cliënte alsnog een verklaring tot volmachtverlening ter ondertekening gestuurd (overgelegd als bijlage 4), ondanks dat de cliënte dit uitdrukkelijk niet wilde. Ook stuurde de notaris een factuur voor de notariële kosten (overgelegd als bijlage 6), terwijl de cliënte geen opdrachtgever was voor de diensten van de notaris. De notaris bleef daarnaast aandringen op een gesprek, maar de cliënte zag daar niet de noodzaak van in omdat zij in alle rust de nalatenschap wilde afhandelen zoals haar broer dat had gewenst. De cliënte wijst de commissie daarbij op de brief van 12 november 2021 van de notaris (overgelegd als bijlage 10). Deze brief heeft zij als sturend en dwingend ervaren.

De gerechtelijke procedure met mw. [naam partner] Bij brief van 9 december 2021 heeft de notaris de cliënte dwingend verzocht om een afspraak met haar te maken. Mevrouw [naam partner] zou anders beslag laten leggen op gelden waarvan zij dacht dat zij daar recht op had. De cliënte was hierdoor genoodzaakt om een advocaat in de arm te nemen gezien de dwingende en bedreigende toonzetting van de brief. Een half jaar later ontving de cliënte een dagvaarding namens mevrouw [naam partner]. Bij de gerechtelijke procedure die hierna volgde heeft de notaris een actieve rol gespeeld in het verkrijgen van getuigenverklaringen die een verkeerd beeld van de cliënte neerzetten. Dit voelde als een persoonlijke aanval op de cliënte.

Verwijt aan de notaris
De cliënte concludeert dat de notaris onzorgvuldig en niet notariswaardig heeft gehandeld jegens de cliënte door partijdig te zijn en zich actief te bemoeien met de zaak. De verstandhouding tussen de cliënte en mevrouw [naam partner] is hierdoor verstoord geraakt en de afwikkeling van de nalatenschap is hierdoor bemoeilijkt. Als gevolg hiervan is de cliënte door mevrouw [naam partner] betrokken in een gerechtelijke procedure en heeft zij hiervoor kosten moeten maken.

De cliënte verzoekt de commissie om een compensatie in de juridische kosten die zij als gevolg van het handelen van de notaris heeft moeten maken, alsmede om een waarschuwing dan wel een berisping als maatregel op te leggen aan de notaris.

Standpunt van de notaris
Voor het standpunt van de notaris verwijst de commissie naar de overgelegde stukken. In de kern komt dat erop neer dat de notaris aan haar zorgplicht heeft voldaan. Zij voert hiertoe, voor zover relevant, het volgende aan.

De afspraak d.d. 16 juli 2021
De notaris heeft geen sturing aan het gesprek op 16 juli 2021 gegeven. Zij heeft de cliënte geïnformeerd over zowel haar positie, als die van mevrouw [naam partner]. De notaris heeft met de cliënte een vervolgafspraak ingepland voor september 2021 om de cliënte de tijd te geven om alles te overdenken. In de vervolgafspraak zouden partijen dan rustig bespreken wat de cliënte wilde, wat er exact aan vermogen was en hoe en door wie de nalatenschap verder zou worden afgewikkeld. In de tussentijd was er echter wel een verklaring van erfrecht nodig om de facturen van de uitvaart van de broer te laten betalen door mevrouw [naam partner]. Mevrouw [naam partner] had hiervoor een beperkte volmacht nodig. Zij zou hierdoor ook in de gelegenheid worden gesteld om een volledig overzicht te maken van alle bezittingen van de broer, haarzelf en het gezamenlijke vermogen, zodat dit besproken kon worden bij de vervolgafspraak. De volmacht had dus geen betrekking op de volledige afwikkeling van de nalatenschap, de overdracht van gelden of een volmacht aan de notaris. In de brief van 5 augustus 2021 met bijgevoegd de verklaring voor volmachtverlening heeft de notaris ook duidelijk aan de cliënte laten weten dat zij met de ondertekening van deze verklaring niet haar eigen rechten als erfgename prijsgaf. Verder heeft de notaris tijdens het gesprek de vriendschap tussen haar en de broer en mevrouw [naam partner] benoemd en aangegeven dat zij de cliënte en mevrouw [naam partner] beiden van dienst zou kunnen zijn, maar dat als de cliënte zich daarbij ongemakkelijk zou voelen, of zij liever naar haar eigen notaris zou gaan, haar dat vrij stond.

Partij-notaris
In de brief van 27 augustus 2021 heeft de notaris aan de cliënte duidelijk laten weten dat zij de adviseur en partij-notaris van mevrouw [naam partner] zou zijn nadat de cliënte had aangegeven dat zij geen gebruik wilde maken van de diensten van de notaris. Vanaf dat moment kan de notaris dus niet verweten worden dat zij partijdig heeft gehandeld.

De juridische kosten
De cliënte heeft het contact met mevrouw [naam partner] verbroken in oktober 2021, terwijl er nog steeds een aantal zaken niet geregeld waren. Mevrouw [naam partner] heeft altijd opengestaan voor en gehoopt op een gesprek en een minnelijke schikking met de cliënte, maar dit werd door de cliënte telkens afgewezen. De cliënte heeft nooit enige blijk gegeven van haar thans geuite wens om kosten en een juridisch steekspel te voorkomen. Dat de cliënte een advocaat heeft ingeschakeld is haar eigen keuze geweest. Mevrouw [naam partner] werd door het inschakelen van een advocaat door de cliënte juist genoodzaakt om zelf een advocaat in te schakelen.

De notaris benadrukt dat zij geen contact heeft gehad met de kinderen van de cliënte voor het afleggen van een getuigenverklaring in de gerechtelijke procedure tussen de cliënte en mevrouw [naam partner]. De notaris heeft slechts de getuigenverklaringen verzameld en doorgestuurd naar de advocate van mevrouw [naam partner].

De notaris wijst de commissie verder op haar brief van 27 juni 2023 (overgelegd door de cliënte als bijlage 19), waarin zij het gehele proces rond de afwikkeling van de nalatenschap uiteen heeft gezet.

Volgens de notaris dient de klacht van de cliënte ongegrond te worden verklaard.

Beoordeling van het geschil

Zorgplicht notaris
De vraag die in de eerste plaats ter beoordeling voorligt is of de notaris haar zorgplicht heeft geschonden jegens de cliënte. De commissie hanteert bij deze beoordeling het volgende juridisch kader.

Juridisch kader
De maatstaf die in de rechtspraak wordt aangehouden is of de beroepsbeoefenaar heeft gehandeld met de zorgvuldigheid die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend beroepsbeoefenaar mag worden verwacht. Voor een notaris betekent dit (onder meer) dat zij de belangen van alle bij de rechtshandeling betrokken partijen op onpartijdige wijze en met de grootst mogelijke zorgvuldigheid moet behartigen (ex artikel 17 lid 1 Wna).

Uit de overgelegde stukken en de toelichting van partijen ter zitting volgt naar het oordeel van de commissie dat de notaris ongelukkige keuzes heeft gemaakt die haar in de rol van notaris kunnen worden aangerekend. Eén van de kernverplichtingen van een notaris is om haar ambt op onpartijdige wijze uit te oefenen. Niet in geschil is dat de notaris bevriend is met mevrouw [naam partner]. Tevens staat vast dat mevrouw [naam partner] belang had bij de wijze waarop de nalatenschap van haar partner, de broer van de cliënte, zou worden afgewikkeld. Dat de notaris de cliënte in het gesprek van 16 juli 2021 heeft medegedeeld dat zij de enig erflater was van haar broer en mevrouw [naam partner] bij dit gesprek aanwezig was acht de commissie niet in lijn van wat men mag verwachten van een redelijk bekwaam en redelijk handelend notaris. De notaris had de cliënte niet in deze ongemakkelijke positie mogen brengen. De cliënte kon door deze gang van zaken twijfelen aan de partijdigheid van de notaris. Dat het gesprek van 16 juli 2021 volgens de notaris slechts informatief was maakt dit niet anders.

Het stond de notaris vrij om alleen mevrouw [naam partner] bij te staan als partij-notaris en adviseur. De tegenstrijdige (financiële) belangen van mevrouw [naam partner] en de cliënte had de notaris echter naar het oordeel van de commissie moeten weerhouden om haar diensten ook aan de cliënte aan te bieden.

Gelet op deze ongelukkige gang van zaken die door de notaris is veroorzaakt is de commissie van oordeel dat de notaris niet heeft gehandeld met de zorgvuldigheid die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend notaris mag worden verwacht. De notaris heeft dan ook in zoverre haar zorgplicht geschonden.

Schade
De volgende vraag die ter beoordeling voorligt is of de cliënte door het handelen van de notaris schade heeft geleden. De cliënte stelt dat zij schade heeft geleden, omdat zij door het handelen van de notaris in een gerechtelijke procedure is beland met mevrouw [naam partner] en genoodzaakt was om een advocaat in de arm te nemen. De cliënte heeft hierdoor juridische kosten moeten maken.

De commissie is van oordeel dat het de notaris niet kan worden verweten dat de cliënte met mevrouw [naam partner] in een gerechtelijk geschil is beland. Dat de cliënte een advocaat heeft ingeschakeld voor een juridisch geschil met mevrouw [naam partner] is haar eigen keuze geweest. Deze kosten dienen wegens het ontbreken van een causaal verband voor rekening van de cliënte te blijven. Het verzoek om toekenning schadevergoeding van de cliënte wordt daarom afgewezen.

Waarschuwing of berisping
Gelet op artikel 18 van het reglement van de commissie kan de commissie geen (tuchtrechtelijke) maatregelen aan notarissen opleggen. De Kamer voor het notariaat is hiertoe uitsluitend bevoegd. De commissie verklaart de cliënte daarom niet-ontvankelijk in haar verzoek om een waarschuwing of berisping op te leggen aan de notaris.

Conclusie
De conclusie uit het voorgaande is dat de klacht van de cliënte deels gegrond wordt verklaard.

Klachtengeld
Gelet op het oordeel dat de notaris haar zorgplicht heeft geschonden jegens de cliënte ziet de commissie aanleiding om te bepalen dat het notariskantoor de helft van het door de cliënte betaalde klachtengeld dient te vergoeden, nu beide partijen deels gelijk krijgen. De helft van het door de cliënte betaalde klachtengeld bedraagt € 26,25.

Behandelingskosten
De commissie bepaalt op grond van artikel 22 van het reglement van de commissie dat het notariskantoor behandelingskosten aan de commissie verschuldigd is. Deze kosten zullen worden gematigd tot 50%, nu de notaris deels in het gelijk is gesteld.

Derhalve wordt als volgt beslist.

Beslissing
De commissie:

verklaart de klacht deels gegrond;
wijst het verzoek om toekenning van schadevergoeding af;
verklaart de cliënte niet-ontvankelijk in haar verzoek om een waarschuwing of berisping op te leggen aan de notaris;
bepaalt dat het notariskantoor aan de cliënte € 26,25 aan klachtengeld vergoedt;
bepaalt dat het notariskantoor overeenkomstig het reglement van de commissie 50% van de behandelingskosten dient te betalen.

Aldus beslist door de Geschillencommissie Notariaat, bestaande uit de heer mr. J. van der Groen, voorzitter, de heer mr. M. de Waal, mevrouw mr. A. Dantuma, leden, in aanwezigheid van mevrouw mr. R.H.W. Theuns-van Waasdijk, secretaris, op 19 maart 2024.